Rối loạn đại tràng là một bệnh lý phổ biến liên quan đến chức năng của đại tràng. Bệnh gây ra nhiều triệu chứng khác nhau, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và sinh hoạt nếu không được phát hiện sớm và điều trị kịp thời.
Rối loạn đại tràng là gì?
Rối loạn đại tràng là một bệnh lý phổ biến liên quan đến chức năng của đại tràng. Bệnh không gây ra tổn thương thực thể ở đại tràng mà chủ yếu ảnh hưởng đến hoạt động co bóp và cảm giác của ruột. Ngoài ra, rối loạn đại tràng còn có tên gọi khác là hội chứng ruột kích thích (IBS). Cụ thể
- Rối loạn đại tràng là tên gọi thông thường và phổ biến hơn ở Việt Nam, thường được sử dụng để chỉ các triệu chứng liên quan đến đường ruột như đau bụng, tiêu chảy, táo bón, đầy hơi.
- Hội chứng ruột kích thích (IBS) là tên gọi quốc tế và chuyên ngành hơn, được sử dụng rộng rãi trong y học và nghiên cứu.
Nguyên nhân gây rối loạn đại tràng
Hiện nay có nhiều nguyên nhân dẫn đến rối loạn chức năng đại tràng. Và mỗi người mắc bệnh có thể do các nguyên nhân khác nhau. Dưới đây là một số nguyên nhân hay gặp nhất:
Rối loạn đại tràng do chế độ ăn uống không hợp lý
Chế độ ăn uống thiếu khoa học có thể là nguyên nhân khởi phát rối loạn đại tràng. Những thói quen xấu như: uống quá nhiều hoặc quá ít nước, ăn quá no, ăn không đủ chất, ăn nhiều chất xơ, đều có thể góp phần gây bệnh.
Do các bệnh ở hệ tiêu hóa
– Bệnh gan mật: Cắt túi mật, viêm gan ứ mật
– Bệnh dạ dày: Viêm teo dạ dày, dạ dày tăng toan, cắt dạ dày một phần hoặc toàn phần
– Bệnh tuyến tụy: Một số khối u tụy gây rối loạn tiết men tụy, viêm tụy mạn tính 
Nguyên nhân do tổn thương tại hệ thần kinh và các bệnh lý khác
Hệ thần kinh trung ương điều khiển hoạt động của hệ tiêu hóa. Các tổn thương liên quan đến hệ thần kinh có thể dẫn đến rối loạn chức năng ruột như: nứt đốt sống, chấn thương tủy sống, xơ cứng teo cơ, đột quỵ, bệnh Parkinson, đái tháo đường.
Tác dụng phụ của thuốc
Một số loại thuốc, ngoài tác dụng điều trị, chúng còn có thể gây ra các tác dụng phụ không mong muốn trên dạ dày và chức năng đại tràng.
Rối loạn đại tràng do các bệnh lý nội tiết
Các bệnh lý về tuyến giáp như cường giáp, suy giáp có thể là tác nhân gây rối loạn đại tràng. Ví dụ, tuyến giáp hoạt động kém ảnh hưởng đến chức năng tiêu hóa, đặc biệt khiến người bệnh thường gặp phải tình trạng táo bón.
Triệu chứng nhận biết tình trạng rối loạn đại tràng
Rối loạn chức năng đại tràng có biểu hiện khác nhau ở mỗi người. Các triệu chứng chính thường gặp bao gồm: đi ngoài phân lỏng, đau bụng, táo bón. Những triệu chứng này có thể xuất hiện riêng lẻ hoặc cùng lúc. Cụ thể:
Đau bụng
Cơn đau bụng thường xuất hiện sau khi ăn hoặc khi ăn thức ăn lạ. Đôi khi cơn đau xuất hiện ngay cả khi đang ăn, khiến bệnh nhân phải ngừng ăn và muốn đi ngoài. Người bệnh còn có cảm giác chướng bụng, đầy hơi, gây khó chịu.
Rối loạn đi ngoài
Người bị rối loạn chức năng đại tràng có thể đi ngoài nhiều lần trong ngày hoặc bị táo bón, 2-3 ngày mới đi ngoài một lần. Bệnh nhân có thể cảm thấy thay đổi trong thói quen đi tiêu. Sau khi đi tiêu, đôi khi vẫn còn cảm giác muốn tiếp tục.
Phân có nhầy, có lẫn máu
Trong phân của người bệnh có thể xuất hiện chất nhầy. Nếu đại tràng bị tổn thương, có thể xuất hiện cả máu trong phân. Trường hợp này, bệnh nhân cần thăm khám sớm để tìm ra nguyên nhân nguy hiểm trong hệ tiêu hóa.
Mệt mỏi, chán ăn
Rối loạn ở đại tràng khiến bệnh nhân luôn cảm thấy mệt mỏi, chán ăn, tinh thần suy nhược. Tình trạng này ảnh hưởng đến cuộc sống và các mối quan hệ xã hội của người bệnh.
Phương pháp chẩn đoán và điều trị rối loạn đại tràng
Chẩn đoán
Chẩn đoán rối loạn đại tràng đòi hỏi sự kết hợp của các phương pháp khác nhau để xác định chính xác nguyên nhân và mức độ nghiêm trọng của bệnh. Dưới đây là các bước thường được thực hiện trong quá trình chẩn đoán:
- Hỏi bệnh sử: Bác sĩ sẽ hỏi về các triệu chứng, tiền sử bệnh lý, chế độ ăn uống, thói quen sinh hoạt và các yếu tố khác có thể ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa.
- Khám lâm sàng: Khám lâm sàng bao gồm kiểm tra bụng để phát hiện các dấu hiệu bất thường như chướng bụng, đau bụng, và các triệu chứng khác.
- Xét nghiệm máu: Xét nghiệm máu giúp phát hiện các dấu hiệu viêm nhiễm, thiếu máu, hoặc các rối loạn khác có thể liên quan đến bệnh lý đại tràng.
- Xét nghiệm phân: Phân tích mẫu phân để tìm kiếm sự hiện diện của máu, chất nhầy, hoặc các dấu hiệu nhiễm trùng.
- Nội soi đại tràng: Sử dụng ống nội soi để kiểm tra trực tiếp bên trong đại tràng. Phương pháp này giúp phát hiện các tổn thương, viêm nhiễm, polyp, hoặc các dấu hiệu khác của bệnh.
- Chụp X-quang hoặc CT scan: Chụp X-quang hoặc CT scan vùng bụng giúp cung cấp hình ảnh chi tiết về cấu trúc của đại tràng và các cơ quan lân cận.
- Sinh thiết: Trong quá trình nội soi, bác sĩ có thể lấy mẫu mô (sinh thiết) từ đại tràng để xét nghiệm tế bào học nhằm phát hiện các bất thường vi thể.
- Kiểm tra chức năng ruột: Đo áp lực trong đại tràng và trực tràng để đánh giá chức năng của các cơ liên quan.
- Xét nghiệm hình ảnh khác: Siêu âm bụng hoặc MRI có thể được sử dụng để đánh giá thêm các chi tiết về tình trạng của đại tràng và các cơ quan lân cận.
Phương pháp điều trị rối loạn đại tràng
Điều trị nội khoa
Khi xuất hiện những dấu hiệu bất thường ở hệ thống tiêu hóa, người bệnh cần đến cơ sở y tế gần nhất để khám xác định nguyên nhân gây bệnh. Dựa trên kết quả, bác sĩ sẽ đưa ra phác đồ điều trị phù hợp. Vì tình trạng rối loạn đại tràng ở mỗi người là khác nhau, nên bạn không nên tự ý sử dụng thuốc hoặc dùng chung đơn thuốc mà không có chỉ định cụ thể từ chuyên gia y tế.
Thay đổi chế độ ăn uống
Chế độ ăn uống cũng ảnh hưởng nhiều đến các bệnh lý ở hệ tiêu hóa. Người bệnh cần xây dựng chế độ ăn uống khoa học để giảm triệu chứng của bệnh.
- Ăn đúng giờ, không bỏ bữa, không ăn các món lạ.
- Ăn chậm, nhai kỹ.
- Hạn chế các thực phẩm từ sữa khi bị tiêu chảy, chướng bụng, đầy hơi.
- Chia nhiều bữa nhỏ trong ngày, không ăn quá nhiều một bữa.
- Hạn chế thực phẩm chứa nhiều dầu mỡ.
- Tránh thực phẩm kỵ nhau.
- Uống nhiều nước (tối thiểu 1,5 lít mỗi ngày), hạn chế nước ngọt, cafe, bia rượu.
- Chế biến thực phẩm dưới dạng hấp, luộc hoặc kho.
- Hạn chế thực phẩm chưa nấu chín: đồ sống, đồ tái, đồ tanh.
- Ăn ít các thực phẩm sinh hơi như hành tây, khoai, sắn, bắp cải, dưa chuột.
Lối sống lạc quan, tích cực
Người mắc chứng rối loạn đại tràng cần giữ tinh thần vui vẻ, lạc quan vì căng thẳng, lo lắng, mất ngủ có thể làm tăng triệu chứng. Nên ngủ đúng giờ, hạn chế căng thẳng và rèn luyện sức khỏe bằng các môn thể thao nhẹ nhàng như yoga, đi bộ, dưỡng sinh. Tập luyện mỗi ngày giúp nâng cao sức đề kháng, hạn chế bệnh trở nặng.
Bài viết đã cung cấp thông tin cần thiết về bệnh rối loạn đại tràng. Mong rằng kiến thức này sẽ giúp bạn phát hiện bệnh sớm và phòng bệnh hiệu quả. Các thông tin trên chỉ dành cho mục đích tham khảo và tra cứu, không thay thế cho việc thăm khám, chẩn đoán hoặc điều trị y khoa. Bạn cần tuân theo hướng dẫn của bác sĩ, không tự ý thực hiện theo nội dung bài viết để đảm bảo an toàn cho sức khỏe.
