Rối loạn tiêu hóa là tình trạng phổ biến, gây ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng cuộc sống. Tuy không nguy hiểm đến tính mạng, nhưng nếu không nhận biết và xử lý sớm, triệu chứng của rối loạn tiêu hóa có thể kéo dài, tái phát và làm tổn hại hệ tiêu hóa về lâu dài. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn nhận diện các triệu chứng điển hình và cách chăm sóc hiệu quả.
1. Rối loạn tiêu hóa là gì?
Rối loạn tiêu hóa là thuật ngữ chỉ các rối loạn chức năng của hệ tiêu hóa – bao gồm dạ dày, ruột non, ruột già – trong đó hoạt động co bóp, bài tiết hoặc tiêu hóa thức ăn bị gián đoạn.
Khác với các bệnh lý như viêm loét dạ dày hay viêm đại tràng – có tổn thương thực thể rõ ràng – thì rối loạn tiêu hóa thường không có dấu hiệu viêm hay tổn thương cấu trúc. Tuy nhiên, các triệu chứng của rối loạn tiêu hóa lại gây khó chịu kéo dài và ảnh hưởng không nhỏ đến sinh hoạt hàng ngày.
Rối loạn tiêu hóa là gì?
2. Tổng hợp các triệu chứng của rối loạn tiêu hóa
Hiểu đúng các triệu chứng của rối loạn tiêu hóa là bước đầu giúp bạn nhận biết sớm tình trạng bất ổn trong cơ thể và có hướng xử lý hiệu quả. Dưới đây là những triệu chứng thường gặp:
2.1. Đau bụng âm ỉ hoặc quặn từng cơn
Đây là biểu hiện phổ biến nhất. Người bệnh thường cảm thấy đau bụng vùng trên rốn (liên quan dạ dày) hoặc vùng bụng dưới (liên quan ruột già). Cơn đau có thể xuất hiện sau ăn hoặc khi đói, đôi khi kèm theo cảm giác co thắt nhẹ.
– Đau âm ỉ: thường liên quan đến chậm tiêu hoặc đầy hơi.
– Đau quặn: xuất hiện khi ruột co bóp mạnh do tiêu chảy hoặc kích thích vi khuẩn đường ruột.
2.2. Đầy bụng, chướng hơi là triệu chứng của rối loạn tiêu hóa
Khi hệ tiêu hóa hoạt động kém hiệu quả, thức ăn lên men trong ruột, sinh hơi gây cảm giác đầy bụng, chướng hơi, khó chịu sau ăn. Người bệnh có thể cảm thấy bụng căng tức, đôi khi buộc phải nới lỏng quần áo để cảm thấy dễ chịu hơn.
Đầy hơi thường đi kèm với ợ hơi, ợ chua và khó tiêu, đặc biệt sau khi ăn thức ăn lạ, dầu mỡ hoặc ăn quá nhanh.
Đầy bụng, chướng hơi là triệu chứng của rối loạn tiêu hóa
2.3. Rối loạn đại tiện: tiêu chảy hoặc táo bón
– Tiêu chảy: xuất hiện khi nhu động ruột tăng tốc, đẩy thức ăn ra ngoài khi chưa được hấp thu đầy đủ. Phân lỏng, nhiều nước, có thể kèm theo cảm giác đau bụng quặn trước khi đi.
– Táo bón: xảy ra khi nhu động ruột giảm, phân ứ đọng lâu ngày, gây khó khăn khi đại tiện. Phân thường khô cứng, cảm giác đi ngoài không hết và đau hậu môn sau khi đi.
Hai biểu hiện này có thể xen kẽ, đặc biệt ở người bị hội chứng ruột kích thích.
2.4. Buồn nôn, chán ăn là triệu chứng của rối loạn tiêu hóa
Do hoạt động dạ dày và đường ruột bị rối loạn, thức ăn không được tiêu hóa trọn vẹn, dẫn đến cảm giác buồn nôn – đặc biệt vào buổi sáng hoặc sau ăn. Người bệnh cũng cảm thấy ăn không ngon, nhanh no, có xu hướng sợ ăn – nếu kéo dài sẽ dẫn đến suy dinh dưỡng.
2.5. Ợ chua, ợ hơi, nóng rát vùng thượng vị
Triệu chứng này liên quan đến trào ngược axit từ dạ dày lên thực quản. Người bệnh thường cảm thấy:
– Cảm giác chua trong miệng sau khi ăn.
– Ợ hơi nhiều, đặc biệt khi nằm hoặc khom người.
– Nóng rát ngực, buốt dọc theo thực quản.
Đây là triệu chứng phổ biến ở người ăn uống không điều độ, stress kéo dài hoặc có bệnh lý dạ dày.
2.6. Mệt mỏi, mất ngủ do rối loạn tiêu hóa kéo dài
Tình trạng khó chịu vùng bụng, chướng hơi, đau âm ỉ… kéo dài nhiều ngày sẽ làm người bệnh mất ngủ, suy giảm tinh thần, ảnh hưởng đến hiệu suất làm việc. Nếu không cải thiện, có thể dẫn đến lo âu hoặc trầm cảm nhẹ.
Chướng bụng gây mất ngủ là triệu chứng của rối loạn tiêu hóa
2.7. Triệu chứng của rối loạn tiêu hóa khác
– Miệng đắng, hơi thở có mùi.
– Lưỡi trắng, ăn uống kém ngon.
– Tiếng sôi bụng rõ rệt, đặc biệt trước khi đại tiện.
3. Nguyên nhân dẫn đến rối loạn tiêu hóa
Sau khi nhận biết các triệu chứng của rối loạn tiêu hóa, bạn nên tìm hiểu những nguyên nhân phổ biến như:
– Ăn uống không hợp vệ sinh, ăn quá nhanh, ăn không đúng giờ.
– Thức ăn nhiều dầu mỡ, cay nóng, ít chất xơ.
– Stress, lo âu kéo dài gây ảnh hưởng thần kinh ruột.
– Dùng kháng sinh dài ngày làm mất cân bằng hệ vi sinh.
– Ít vận động, ngồi lâu sau ăn.
– Thay đổi thói quen ăn uống hoặc thời tiết đột ngột.
4. Cách cải thiện triệu chứng của rối loạn tiêu hóa tại nhà
Để cải thiện tình trạng và phòng ngừa tái phát, bạn nên áp dụng:
5.1. Chế độ ăn uống hợp lý
– Ăn chậm, nhai kỹ, chia nhỏ bữa.
– Hạn chế dầu mỡ, cay nóng, đồ uống có gas, rượu bia.
– Bổ sung rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt.
– Ưu tiên thức ăn dễ tiêu như cháo, súp, khoai luộc.
Ăn uống thông minh giúp cải thiện triệu chứng của rối loạn tiêu hóa
5.2. Uống đủ nước
– 1,5–2 lít nước/ngày giúp hệ tiêu hóa vận hành tốt, hạn chế táo bón.
5.3. Tăng cường vận động
– Đi bộ, yoga nhẹ nhàng giúp kích thích nhu động ruột.
5.4. Quản lý stress
– Thư giãn, ngủ đủ giấc, thiền hoặc hít thở sâu giúp giảm căng thẳng thần kinh – nguyên nhân gián tiếp của rối loạn tiêu hóa.
Kết luận
Việc nhận biết sớm triệu chứng của rối loạn tiêu hóa giúp bạn có biện pháp xử lý kịp thời, tránh để tình trạng kéo dài ảnh hưởng đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống.
Đừng chủ quan với những biểu hiện tưởng chừng “nhẹ” như đầy hơi, chướng bụng hay thay đổi đại tiện. Nếu chúng lặp lại thường xuyên, bạn cần điều chỉnh lối sống, chế độ ăn và tìm tới bác sĩ chuyên khoa khi cần thiết.
