Tiêu chảy rối loạn chức năng (Functional diarrhea) là một vấn đề sức khỏe phổ biến, gây ra nhiều phiền toái và ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng cuộc sống. Tuy nhiên, nhiều người vẫn còn mơ hồ về căn bệnh này, từ nguyên nhân, triệu chứng cho đến cách điều trị hiệu quả. Bài viết này sẽ cung cấp cho bạn cái nhìn tổng quan và chi tiết nhất về tiêu chảy rối loạn chức năng, giải đáp những thắc mắc thường gặp, giúp bạn hiểu rõ hơn về tình trạng này và có hướng xử lý phù hợp.
Tiêu chảy là gì?
Trong lĩnh vực y học, tiêu chảy được định nghĩa là sự thay đổi bất thường về độ đặc của phân, thường đi kèm với sự gia tăng tần suất đại tiện.
Mặc dù tần suất đại tiện bình thường có thể dao động tùy theo cá nhân, nhưng nhìn chung, việc đi tiêu nhiều hơn ba lần mỗi ngày được xem là vượt quá giới hạn thông thường. Tuy nhiên, tần suất này bản thân nó chưa đủ để chẩn đoán tiêu chảy.
Một định nghĩa chính xác hơn về tiêu chảy nhấn mạnh vào tính chất vật lý của phân, đó là sự thiếu hình dạng ổn định, khiến phân có xu hướng mang hình dạng của vật chứa đựng. Nói cách khác, phân không còn đặc quánh, mà trở nên lỏng, thậm chí gần như nước, không thể giữ được hình dạng cố định.
Tiêu chảy được phân loại thành cấp tính và mãn tính dựa trên thời gian kéo dài của triệu chứng. Nếu tiêu chảy kéo dài hơn ba tuần, nó được phân loại là mãn tính.
Trong trường hợp tiêu chảy mãn tính, nếu sau khi đã tiến hành các biện pháp thăm khám và kiểm tra kỹ lưỡng mà vẫn không xác định được nguyên nhân cụ thể, và bệnh nhân đáp ứng một số tiêu chí nhất định, thì chẩn đoán tiêu chảy rối loạn chức năng có thể được xem xét. Điều này có nghĩa là, mặc dù không có tổn thương hữu cơ rõ ràng ở đường tiêu hóa, nhưng chức năng của ruột bị rối loạn, dẫn đến sự thay đổi về đặc tính và tần suất đại tiện.
Rối loạn chức năng đường ruột là gì?
Rối loạn chức năng đường ruột (RLCNĐR) là một nhóm các rối loạn tiêu hóa mãn tính, đặc trưng bởi sự hiện diện của các triệu chứng đường tiêu hóa đáng kể, mà không có bất kỳ bất thường cấu trúc hoặc sinh hóa nào được phát hiện được các phương pháp chẩn đoán hiện tại.
Nói cách khác, mặc dù bệnh nhân gặp phải những triệu chứng khó chịu và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống, nhưng các xét nghiệm, bao gồm nội soi, xét nghiệm máu, phân và hình ảnh học, đều không cho thấy bất kỳ tổn thương thực thể nào ở đường tiêu hóa.
RLCNĐR bao gồm một loạt các tình trạng, mỗi tình trạng được xác định bởi một tập hợp các triệu chứng đặc trưng. Hội chứng ruột kích thích (IBS) là một ví dụ điển hình của RLCNĐR, ảnh hưởng đến khoảng 15-20% dân số trưởng thành trên toàn cầu. IBS biểu hiện bằng các triệu chứng như đau bụng, đầy hơi, thay đổi thói quen đại tiện (tiêu chảy, táo bón hoặc xen kẽ cả hai), cảm giác đi tiêu không hết, và mót rặn.
Mặc dù cơ chế bệnh sinh chính xác của rối loạn chức năng đường ruột vẫn chưa được hiểu rõ hoàn toàn, nhưng một số yếu tố được cho là đóng vai trò quan trọng, bao gồm:
- Rối loạn vận động đường tiêu hóa: Sự co bóp bất thường của các cơ trơn trong đường tiêu hóa có thể làm thay đổi tốc độ di chuyển của thức ăn, gây ra các triệu chứng như đau bụng, tiêu chảy hoặc táo bón.
- Tăng nhạy cảm nội tạng: Bệnh nhân RLCNĐR có thể có ngưỡng cảm giác đau thấp hơn ở đường tiêu hóa, khiến họ cảm thấy đau với những kích thích mà người bình thường không thấy đau.
- Rối loạn trục não-ruột: Sự tương tác bất thường giữa hệ thần kinh trung ương và hệ thần kinh ruột có thể góp phần gây ra các triệu chứng RLCNĐR. Các yếu tố tâm lý như stress, lo âu và trầm cảm cũng có thể ảnh hưởng đến chức năng đường ruột thông qua trục não-ruột.
- Viêm cấp thấp: Một số nghiên cứu cho thấy sự hiện diện của viêm mức độ thấp trong niêm mạc ruột ở bệnh nhân RLCNĐR, mặc dù không đủ để gây ra các thay đổi cấu trúc có thể phát hiện được.
- Thành phần vi sinh vật đường ruột: Sự mất cân bằng trong hệ vi sinh vật đường ruột cũng có thể liên quan đến sự phát triển của RLCNĐR.
Điều trị RLCNĐR thường tập trung vào việc kiểm soát triệu chứng, bao gồm thay đổi lối sống, chế độ ăn uống, sử dụng thuốc và các liệu pháp tâm lý.
RLCNĐR bao gồm một loạt các tình trạng, mỗi tình trạng được xác định bởi một tập hợp các triệu chứng đặc trưng.
Nguyên nhân gây tiêu chảy chức năng là gì?
Mặc dù chưa có sự thống nhất, nhưng một số giả thuyết cho rằng, nguyên nhân gây tiêu chảy chức năng có liên quan đến sự thay đổi khả năng vận động của đường tiêu hóa.
Sự co bóp của cơ trơn của đường tiêu hóa điều chỉnh sự di chuyển của thức ăn qua ruột non và đại tràng. Bệnh nhân bị tiêu chảy rối loạn chức năng có thể có kiểu vận động khác với bệnh nhân không bị tiêu chảy.
Tuy nhiên, nguyên nhân gây ra rối loạn chức năng vận động và những thay đổi trong quá trình hấp thụ dịch ruột dẫn đến phân chắc hơn hoặc tiêu chảy vẫn chưa được hiểu đầy đủ.
Tiêu chảy rối loạn chức năng có giống với rối loạn chức năng đường ruột không?
Như đã trình bày ở trên, “Tiêu chảy rối loạn chức năng” là một thuật ngữ dùng để chỉ tình trạng tiêu chảy mãn tính mà không tìm thấy nguyên nhân rõ ràng sau khi đã thực hiện các xét nghiệm cần thiết. Nói cách khác, đường ruột của bạn về mặt cấu trúc hoàn toàn bình thường, không có dấu hiệu viêm nhiễm hay tổn thương, nhưng chức năng của nó lại bị rối loạn, dẫn đến tiêu chảy.
Vậy “tiêu chảy rối loạn chức năng” có giống với RLCNĐR không? Câu trả lời là CÓ.
Thực tế, “tiêu chảy rối loạn chức năng” chính là một dạng của rối loạn chức năng đường ruột, tập trung vào triệu chứng tiêu chảy. (Rối loạn chức năng đường ruột) RLCNĐR là một nhóm các rối loạn, bao gồm nhiều triệu chứng khác nhau như đau bụng, đầy hơi, táo bón, tiêu chảy,… “Tiêu chảy rối loạn chức năng” chỉ là một biểu hiện cụ thể trong nhóm rối loạn này.
Để hiểu rõ hơn, hãy tưởng tượng Rối loạn chức năng đường ruột như một cái cây với nhiều nhánh. Mỗi nhánh tượng trưng cho một dạng rối loạn chức năng cụ thể. “Tiêu chảy rối loạn chức năng” chính là một nhánh trên cái cây Rối loạn chức năng đường ruột đó.
Cả hai đều có chung đặc điểm là:
- Không có tổn thương thực thể: Các xét nghiệm không phát hiện bất thường về cấu trúc hay sinh hóa ở đường tiêu hóa.
- Cơ chế bệnh sinh chưa rõ ràng: Mặc dù có nhiều giả thuyết, nhưng nguyên nhân chính xác gây ra các rối loạn này vẫn chưa được xác định.
- Triệu chứng đa dạng: Ngoài tiêu chảy, người bệnh có thể gặp các triệu chứng khác như đầy hơi, chướng bụng, mót rặn, cảm giác đi tiêu không hết,…
- Điều trị tập trung vào kiểm soát triệu chứng: Do chưa rõ nguyên nhân, nên việc điều trị chủ yếu nhằm giảm nhẹ triệu chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống cho người bệnh.
“Tiêu chảy rối loạn chức năng” chính là một dạng của rối loạn chức năng đường ruột, tập trung vào triệu chứng tiêu chảy.
Tiêu chảy rối loạn chức năng có giống với Hội chứng ruột kích thích không?
Tiêu chảy rối loạn chức năng và Hội chứng ruột kích thích (IBS) có nhiều điểm tương đồng, nhưng không hoàn toàn giống nhau.
Hãy tưởng tượng Hội chứng ruột kích thích (IBS) như một “chiếc ô lớn” bao gồm nhiều triệu chứng rối loạn đường ruột, trong đó có tiêu chảy, táo bón, đau bụng, đầy hơi,… Tiêu chảy chức năng có thể được xem như một “phần nhỏ” dưới chiếc ô IBS đó, tập trung chủ yếu vào triệu chứng tiêu chảy mãn tính không rõ nguyên nhân.
Điểm giống nhau:
- Đều thuộc nhóm Rối loạn chức năng đường ruột: Cả hai đều không có tổn thương thực thể ở đường tiêu hóa và cơ chế bệnh sinh chưa được hiểu rõ hoàn toàn.
- Có thể có các triệu chứng chung: Ngoài tiêu chảy, người bệnh có thể gặp phải các triệu chứng như đầy hơi, chướng bụng, mót rặn, cảm giác đi tiêu không hết.
- Cách tiếp cận điều trị tương tự: Do chưa rõ nguyên nhân chính xác, nên việc điều trị chủ yếu tập trung vào kiểm soát triệu chứng, bao gồm thay đổi lối sống, chế độ ăn uống, sử dụng thuốc (nếu cần) và các liệu pháp tâm lý.
Điểm khác biệt:
- Triệu chứng chính: Tiêu chảy chức năng chủ yếu biểu hiện bằng tiêu chảy mãn tính, trong khi IBS có thể bao gồm nhiều triệu chứng khác nhau, như đau bụng, táo bón, hoặc xen kẽ cả tiêu chảy và táo bón.
- Đau bụng: Đau bụng là triệu chứng điển hình của IBS, nhưng thường không xuất hiện ở tiêu chảy chức năng. Đây là điểm khác biệt quan trọng nhất giúp phân biệt hai tình trạng này.
Chẩn đoán bệnh nhân bị tiêu chảy rối loạn chức năng như thế nào?
Chẩn đoán tiêu chảy rối loạn chức năng là một quá trình “loại trừ”. Tức là bác sĩ cần phải chắc chắn rằng tiêu chảy của bạn không phải do các nguyên nhân khác gây ra, chẳng hạn như nhiễm trùng, viêm ruột, hay do tác dụng phụ của thuốc hoặc một số loại thực phẩm. Để xác định này, bác sĩ sẽ tìm hiểu về tiền sử bệnh và chế độ ăn uống của bệnh nhân.
Tiền sử bệnh
Bằng cách tìm hiểu kỹ lưỡng về tiền sử bệnh, bao gồm các bệnh lý bạn đã và đang mắc phải, các loại thuốc bạn đang sử dụng, bác sĩ có thể loại trừ các nguyên nhân tiềm ẩn gây tiêu chảy. Ví dụ, nếu bạn đang dùng một số loại thuốc kháng sinh, thuốc kháng axit, thuốc hạ huyết áp, hoặc thuốc điều trị rối loạn nhịp tim, thì rất có thể tiêu chảy là do tác dụng phụ của những loại thuốc này.
Tiền sử gia đình cũng rất quan trọng. Nếu trong gia đình có người mắc các bệnh lý đường ruột như bệnh Crohn, viêm loét đại tràng, hoặc hội chứng ruột kích thích, thì bạn cũng có nguy cơ cao mắc các bệnh lý này.
Chế độ ăn uống
Một số loại thức ăn và đồ uống có thể gây tiêu chảy ở những người nhạy cảm. Ví dụ phổ biến nhất là không dung nạp lactose. Những người này thiếu enzyme lactase, cần thiết để tiêu hóa đường lactose trong sữa. Khi ăn hoặc uống các sản phẩm từ sữa, đường lactose không được tiêu hóa sẽ đi vào đại tràng, gây ra đầy hơi và tiêu chảy.
Ngoài ra, một số người có thể nhạy cảm với fructose (có trong trái cây và nước ép trái cây), sorbitol (có trong mận, lê, và kẹo cao su không đường), và caffeine (có trong cà phê, trà, và một số loại nước ngọt).
Chẩn đoán tiêu chảy rối loạn chức năng là một quá trình “loại trừ”.
Những phương pháp điều trị nào có sẵn cho tiêu chảy rối loạn chức năng?
Vì nguyên nhân gây ra tiêu chảy chức năng vẫn còn là một ẩn số, nên hiện tại, việc điều trị chủ yếu tập trung vào việc kiểm soát triệu chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống cho người bệnh. Các phương pháp điều trị bao gồm:
Thay đổi chế độ ăn uống
- Loại bỏ các chất kích thích: Như đã đề cập, một số chất có thể gây tiêu chảy ở những người nhạy cảm, bao gồm:
- Lactose (có trong sữa và các sản phẩm từ sữa)
- Fructose (có trong trái cây và nước ép trái cây)
- Sorbitol (có trong mận, lê, và kẹo cao su không đường)
- Caffeine (có trong cà phê, trà, và một số loại nước ngọt)
- Carbohydrate phức tạp (có trong mì ống, đậu)
- Tăng cường chất xơ: Một số người bị tiêu chảy chức năng có thể được cải thiện bằng cách tăng lượng chất xơ trong chế độ ăn. Chất xơ giúp làm mềm phân và điều hòa nhu động ruột. Tuy nhiên, điều này không đúng với tất cả mọi người.
- Hạn chế carbohydrate: Nghiên cứu gần đây cho thấy việc hạn chế carbohydrate cũng có thể giúp cải thiện triệu chứng tiêu chảy ở một số người.
Việc thay đổi chế độ ăn uống cần được thực hiện dưới sự hướng dẫn của bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng để đảm bảo bạn vẫn nhận đủ chất dinh dưỡng cần thiết.
Sử dụng thuốc điều trị tiêu chảy rối loạn chức năng
- Thuốc chống tiêu chảy: Trong trường hợp thay đổi chế độ ăn uống không hiệu quả, bác sĩ có thể kê toa một số loại thuốc chống tiêu chảy như loperamide (Imodium), diphenoxylate (Lomotil), hoặc codeine. Những loại thuốc này giúp làm giảm tần suất đi tiêu và làm đặc phân.
- Lưu ý: Các loại thuốc này cần được sử dụng dưới sự giám sát của bác sĩ, vì chúng có thể gây ra tác dụng phụ và tương tác với các loại thuốc khác.
Liệu pháp tâm lý
Căng thẳng tâm lý có thể làm nặng thêm triệu chứng tiêu chảy. Các liệu pháp như thư giãn, thiền định, yoga có thể giúp bạn kiểm soát căng thẳng và cải thiện triệu chứng.
Bị tiêu chảy rối loạn chức năng có sử dụng được men vi sinh Biomeracine không?
Men ống vi sinh Biomeracine là men vi sinh chứa bào tử lợi khuẩn Bacillus clausii, có khả năng sống sót cao trong môi trường axit dạ dày và đến được ruột non để phát huy tác dụng. Men vi sinh Biomeracine giúp cân bằng hệ vi sinh đường ruột, hỗ trợ giảm các triệu chứng rối loạn tiêu hóa như tiêu chảy, táo bón, đầy hơi, khó tiêu.
Tuy nhiên, để biết chắc chắn sản phẩm này có phù hợp với tình trạng cụ thể của bạn hay không, tốt nhất bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia y tế.
Bio-meracine – Men ống vi sinh chứa hàng tỷ bào tử lợi khuẩn có lợi cho hệ tiêu hóa
Hiện nay, các nhà khoa học vẫn đang tiếp tục nghiên cứu để hiểu rõ hơn về nguyên nhân và cơ chế gây ra tiêu chảy chức năng. Hy vọng rằng trong tương lai, chúng ta sẽ có những phương pháp điều trị hiệu quả hơn, nhắm trúng vào nguyên nhân gốc rễ của bệnh.
