Tiêu chảy tưởng chừng đơn giản nhưng nếu không xử lý đúng cách, đặc biệt là trong việc lựa chọn và dùng thuốc điều trị tiêu chảy, có thể gây ra những hậu quả không mong muốn cho sức khỏe.
1. Tiêu chảy là gì và khi nào cần dùng thuốc?
Tiêu chảy là tình trạng đi ngoài phân lỏng hoặc nước từ 3 lần trở lên trong ngày. Đây là phản ứng tự nhiên của cơ thể nhằm loại bỏ các tác nhân gây hại khỏi đường ruột như vi khuẩn, virus, độc tố thực phẩm… Trong nhiều trường hợp, tiêu chảy có thể tự hết sau 1–2 ngày mà không cần dùng đến thuốc điều trị tiêu chảy. Tuy nhiên, nếu triệu chứng kéo dài, đi ngoài quá nhiều hoặc kèm sốt, đau bụng dữ dội, mất nước, người bệnh cần can thiệp bằng thuốc phù hợp.
Tiêu chảy có thể được điều trị bằng thuốc
Phân biệt tiêu chảy cấp và mạn tính
– Tiêu chảy cấp: Thường do nhiễm khuẩn, virus, thức ăn không đảm bảo, kéo dài dưới 14 ngày.
– Tiêu chảy mạn: Kéo dài hơn 4 tuần, thường do rối loạn hấp thu, hội chứng ruột kích thích, bệnh viêm ruột…
Việc xác định nguyên nhân rất quan trọng để lựa chọn thuốc điều trị tiêu chảy phù hợp.
2. Những sai lầm thường gặp khi dùng thuốc điều trị tiêu chảy
Không ít người tự ý mua và sử dụng thuốc điều trị tiêu chảy mà không hiểu rõ tình trạng của mình, dẫn đến những sai lầm sau:
– Dùng thuốc cầm tiêu chảy quá sớm: Khi nguyên nhân là nhiễm trùng, việc dùng thuốc khiến độc tố không được đào thải ra ngoài, làm bệnh nặng hơn.
– Lạm dụng kháng sinh: Không phải tiêu chảy nào cũng cần kháng sinh. Chỉ khi có bằng chứng nhiễm khuẩn rõ ràng (phân có máu, sốt cao…), bác sĩ mới chỉ định dùng.
– Không bù nước và điện giải: Dù dùng thuốc điều trị tiêu chảy, nếu không kèm bù nước thì nguy cơ mất nước vẫn rất cao, đặc biệt ở trẻ em và người già.
– Dùng sai liều hoặc kết hợp sai loại thuốc: Có thể gây rối loạn nhu động ruột, làm triệu chứng thêm trầm trọng.
3. Các nhóm thuốc điều trị tiêu chảy phổ biến
3.1. Thuốc bù nước và điện giải (ORS)
Đây là lựa chọn đầu tiên và quan trọng nhất khi điều trị tiêu chảy, đặc biệt ở trẻ nhỏ. ORS không làm giảm số lần đi ngoài, nhưng giúp ngăn mất nước – nguyên nhân tử vong hàng đầu do tiêu chảy.
Cần bù nước và điện giải khi bị tiêu chảy
– Cách pha đúng: Dùng gói theo hướng dẫn, không tự pha bằng nước muối đường nếu không rõ tỷ lệ.
– Uống từng ngụm nhỏ, nhiều lần trong ngày.
3.2. Thuốc cầm tiêu chảy
– Loperamide: Giúp giảm nhu động ruột, thường dùng trong tiêu chảy không nhiễm khuẩn.
– Racecadotril: Giảm tiết dịch trong ruột, thường được dùng cho cả người lớn và trẻ em.
Lưu ý: Không dùng thuốc cầm tiêu chảy nếu có sốt cao, phân có máu hoặc nghi ngờ viêm ruột.
3.3. Kháng sinh
Chỉ dùng khi có chỉ định từ bác sĩ, thường trong các trường hợp:
– Tiêu chảy phân có máu do vi khuẩn gây bệnh như Shigella, Salmonella…
– Ngộ độc thực phẩm nghiêm trọng.
– Người có bệnh nền, suy giảm miễn dịch.
3.4. Probiotic (men vi sinh)
Hỗ trợ khôi phục hệ vi sinh đường ruột, giúp rút ngắn thời gian tiêu chảy. Probiotic thường đi kèm với thuốc điều trị tiêu chảy để phục hồi nhanh hơn.
– Dạng gói bột, viên nén hoặc uống.
– Dùng cách xa kháng sinh nếu điều trị phối hợp.
4. Khi nào nên đi khám thay vì tự dùng thuốc điều trị tiêu chảy?
Tự dùng thuốc điều trị tiêu chảy tại nhà có thể chấp nhận được với các triệu chứng nhẹ, trong thời gian ngắn. Tuy nhiên, cần đi khám ngay khi có các biểu hiện:
– Tiêu chảy kéo dài hơn 2–3 ngày.
– Phân có máu, nhầy, có mùi tanh bất thường.
– Sốt trên 38.5 độ C, đau bụng nhiều.
– Có dấu hiệu mất nước: khát dữ dội, tiểu ít, chóng mặt.
– Trẻ em, người già, phụ nữ mang thai – nhóm dễ gặp biến chứng.
Nên khám bác sĩ khi tiêu chảy kèm các dấu hiệu bất thường
5. Cách hỗ trợ điều trị tiêu chảy hiệu quả tại nhà
Ngoài dùng thuốc điều trị tiêu chảy, bạn nên áp dụng các biện pháp sau để rút ngắn thời gian bệnh:
– Ăn uống hợp lý: Nên ăn thức ăn mềm, dễ tiêu như cháo, súp, bánh mì nướng, chuối chín…
– Tránh thực phẩm kích thích: Không uống sữa (nếu không dung nạp lactose), nước ngọt có gas, cà phê, đồ cay nóng.
– Vệ sinh thực phẩm kỹ càng: Rửa tay, bảo quản thực phẩm đúng cách để ngăn tái nhiễm.
– Nghỉ ngơi đầy đủ: Giúp hệ miễn dịch làm việc hiệu quả hơn trong giai đoạn cơ thể chống lại nguyên nhân tiêu chảy.
6. Một số lưu ý khi dùng thuốc điều trị tiêu chảy
– Không dùng đồng thời nhiều loại thuốc cầm tiêu chảy hoặc kháng sinh nếu chưa có chỉ định.
– Dùng đúng liều, đúng thời gian – không nên tự ngưng thuốc dù triệu chứng giảm.
– Kiểm tra hạn sử dụng, bảo quản thuốc đúng cách, đặc biệt với thuốc bột hoặc dung dịch.
– Không dùng thuốc của người khác – mỗi tình trạng bệnh có nguyên nhân khác nhau.
Tổng kết
Tiêu chảy là tình trạng phổ biến nhưng không nên xem nhẹ. Việc lựa chọn thuốc điều trị tiêu chảy cần dựa trên nguyên nhân cụ thể và tình trạng bệnh. Dùng sai thuốc hoặc dùng sai cách không những không hiệu quả mà còn làm bệnh nặng hơn. Bên cạnh đó, các biện pháp hỗ trợ như bù nước, điều chỉnh chế độ ăn, nghỉ ngơi cũng đóng vai trò quan trọng trong quá trình hồi phục.
