Việc nhận biết sớm và chính xác các dấu hiệu hội chứng ruột kích thích (IBS) là bước đầu tiên và quan trọng nhất để bạn có thể tìm kiếm sự giúp đỡ từ chuyên gia và bắt đầu quá trình kiểm soát bệnh hiệu quả. Bài viết này sẽ đi sâu vào các triệu chứng đặc trưng, giúp bạn hiểu rõ cơ thể mình đang gặp vấn đề gì.
1. Dấu hiệu cốt lõi và tiêu chuẩn chẩn đoán (Rome IV)
Hội chứng ruột kích thích được định nghĩa là một rối loạn chức năng, nghĩa là không có tổn thương thực thể nào được tìm thấy. Các dấu hiệu hội chứng ruột kích thích chính phải đáp ứng tiêu chuẩn Rome IV, tập trung vào mối liên hệ giữa cơn đau và thói quen đại tiện.
Nhận biết sớm dấu hiệu hội chứng ruột kích thích là bước đầu tiên để điều trị hiệu quả
Dấu hiệu then chốt: Đau bụng mạn tính, tái đi tái lại, xuất hiện ít nhất 1 ngày/tuần trong 3 tháng gần nhất, và cơn đau phải có liên quan đến một trong hai yếu tố sau:
- Liên quan đến đại tiện: Cơn đau thường giảm bớt hoặc thay đổi sau khi đi đại tiện.
- Liên quan đến thay đổi thói quen: Cơn đau đi kèm với sự thay đổi về tần suất hoặc hình thái của phân (tiêu chảy hoặc táo bón).
Sự kết hợp giữa cơn đau mạn tính và sự rối loạn thói quen đại tiện chính là dấu hiệu hội chứng ruột kích thích giúp phân biệt IBS với các cơn đau bụng thoáng qua.
2. Dấu hiệu hội chứng ruột kích thích qua 3 thể bệnh
Hội chứng ruột kích thích không chỉ có một dạng triệu chứng mà được chia thành ba thể bệnh chính dựa trên loại rối loạn đại tiện chiếm ưu thế:
| Thể bệnh | Dấu hiệu hội chứng ruột kích thích đặc trưng | Tỷ lệ trong phân |
| IBS-C (Táo bón chiếm ưu thế) | Táo bón (phân cứng, viên tròn) là biểu hiện thường xuyên. Người bệnh phải căng thẳng khi rặn và cảm thấy khó khăn khi đi tiêu. | Hơn 25% số lần đi tiêu là táo bón và ít hơn 25% là tiêu chảy. |
| IBS-D (Tiêu chảy chiếm ưu thế) | Tiêu chảy (phân lỏng, nhão) là biểu hiện chính. Người bệnh thường có cảm giác mót rặn, phải đi gấp và đi nhiều lần trong ngày. | Hơn 25% số lần đi tiêu là tiêu chảy và ít hơn 25% là táo bón. |
| IBS-M (Hỗn hợp/Luân phiên) | Triệu chứng tiêu chảy và táo bón xuất hiện luân phiên theo chu kỳ. Có những giai đoạn dài bị táo bón, sau đó lại chuyển sang giai đoạn tiêu chảy. | Cả táo bón và tiêu chảy đều chiếm từ 25% số lần đi tiêu trở lên. |
Việc xác định thể bệnh giúp bác sĩ đưa ra phác đồ điều trị và kiểm soát dấu hiệu hội chứng ruột kích thích phù hợp (ví dụ: thuốc nhuận tràng cho IBS-C và thuốc chống tiêu chảy cho IBS-D).
3. 7 dấu hiệu hội chứng ruột kích thích nổi bật không thể bỏ qua
Ngoài tiêu chuẩn chẩn đoán cốt lõi, dưới đây là 7 dấu hiệu hội chứng ruột kích thích phổ biến mà bạn cần đặc biệt lưu ý:
3.1. Đau bụng tái diễn liên quan đến đại tiện (The Signature Pain)
Đau quặn thắt là triệu chứng thường xuyên nhất. Cơn đau có thể xuất hiện bất cứ lúc nào nhưng thường có xu hướng nặng lên sau khi ăn (do phản xạ dạ dày – đại tràng bị cường điệu hóa) và thuyên giảm ngay sau khi người bệnh đi đại tiện. Vị trí đau không cố định mà có thể di chuyển khắp bụng dưới.
Đau bụng liên quan tới đại tiện là dấu hiệu hội chứng ruột kích thích
3.2. Cảm giác đầy hơi, chướng bụng
Chướng bụng là một trong những dấu hiệu hội chứng ruột kích thích gây phiền toái lớn nhất. Bụng thường bị căng phồng rõ rệt, đặc biệt vào cuối ngày, do sự tích tụ khí quá mức từ quá trình lên men thức ăn. Cảm giác này thường giảm bớt tạm thời sau khi trung tiện (đánh hơi) hoặc đi ngoài.
3.3. Thay đổi bất thường về hình thái phân
Phân không giữ được độ đặc và hình dạng ổn định. Trong thể IBS-C, phân có thể trông giống viên bi hoặc cục cứng. Trong thể IBS-D, phân lỏng như nước hoặc nhão không thành khuôn. Sự thay đổi này thường diễn ra kéo dài chứ không phải chỉ là tình trạng nhất thời.
3.4. Cảm giác đi tiêu không hết (Mót rặn)
Người bệnh thường có cảm giác muốn đi tiêu liên tục dù đã đi xong, hay còn gọi là mót rặn. Đây là do sự co thắt bất thường của đại tràng và trực tràng, khiến người bệnh luôn cảm thấy ruột chưa được làm sạch hoàn toàn.
Mót rặn là một trong các dấu hiệu hội chứng ruột kích thích
3.5. Sự xuất hiện của chất nhầy trong phân
Phân thường kèm theo chất nhầy trong, trắng, không có lẫn máu. Sự hiện diện của chất nhầy là phản ứng của niêm mạc ruột đối với sự kích thích và co thắt.
3.6. Triệu chứng nặng hơn sau khi ăn
Nhiều người mắc IBS nhận thấy rằng các triệu chứng như đau bụng và đầy hơi thường trở nên tồi tệ hơn ngay sau khi họ ăn một số loại thực phẩm nhất định (nhất là thực phẩm chứa FODMAPs, chất béo hoặc caffeine).
Đau bụng, đầy hơi sau khi ăn là một trong các dấu hiệu hội chứng ruột kích thích
3.7. Các dấu hiệu ngoài đường ruột
Hội chứng ruột kích thích còn liên quan đến các triệu chứng ngoài hệ tiêu hóa do sự rối loạn của trục não-ruột: mệt mỏi mạn tính, khó ngủ, đau đầu, đau cơ xơ hóa và lo âu.
4. Dấu hiệu “cờ đỏ” (Red Flags) không phải là IBS
Điều quan trọng nhất là phải loại trừ các bệnh lý tiêu hóa nghiêm trọng khác. Nếu bạn thấy bất kỳ dấu hiệu hội chứng ruột kích thích nào dưới đây, bạn cần đến gặp bác sĩ ngay lập tức vì chúng không phải là triệu chứng của IBS mà có thể là dấu hiệu của các bệnh lý viêm ruột (IBD) hoặc ung thư:
- Sụt cân không rõ nguyên nhân: Giảm cân ngoài ý muốn.
- Chảy máu trực tràng hoặc phân lẫn máu: Dù là máu tươi hay máu đen.
- Sốt hoặc ớn lạnh: Dấu hiệu của viêm nhiễm.
- Đau bụng hoặc tiêu chảy đánh thức bạn dậy vào ban đêm.
- Thiếu máu do thiếu sắt.
- Triệu chứng bắt đầu đột ngột sau tuổi 50.
Tổng kết
Dấu hiệu hội chứng ruột kích thích cốt lõi xoay quanh cơn đau bụng mạn tính có mối liên hệ mật thiết với thói quen đại tiện (tiêu chảy, táo bón hoặc luân phiên). Nếu bạn thường xuyên gặp các triệu chứng như đầy hơi chướng bụng, phân thay đổi hình dạng và cơn đau giảm sau khi đi ngoài, bạn rất có thể đang mắc IBS.
Vì IBS được chẩn đoán bằng phương pháp loại trừ, hãy chủ động theo dõi các triệu chứng của mình và tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa. Chẩn đoán sớm sẽ giúp bạn xây dựng phác đồ điều trị cá nhân hóa, từ chế độ ăn (FODMAPs) đến quản lý căng thẳng, để kiểm soát hội chứng ruột kích thích và cải thiện chất lượng cuộc sống.
